این کارمندان به ذهنیت خرچنگی مبتلا هستند

خودکشی دسته جمعی

بعضی افراد از ذهنیت مسمومی به نام ذهنیت خرچنگی رنج می‌برند. بگذارید ابتدا علت نامگذاری این ذهنیت را توضیح دهم. به نظر شما اگر چند خرچنگ را در محفظه‌ای کوچک مثلا یک سطل قرار دهید چه اتفاقی می‌افتد؟ خرچنگ‌ها می‌توانند از دیواره سطل بالا بروند و خود را نجات دهند اما به جای این کار از گرسنگی می‌میرند! هر خرچنگی که بخواهد از جداره سطل بالا برود توسط همنوعانش پایین کشیده می‌شود. نتیجه این عادت عجیب خرچنگ‌ها ان است که گروه خرچنگ‌ها یکی یکی از گرسنگی می‌میرند. همه انها می‌توانند به اسانی نجات یابند اما به حکم غریزه‌ای ناشناخته خودکشی دسته جمعی را انتخاب می‌کنند.

از این طرز فکر با عنوان "ذهنیت خرچنگی" یاد می‌شود. ذهنیت خرچنگی به وفور در شرکت ها، سازمان‌ها و کسب و کارها دیده می‌شود. اعضای یک گروه کاری، هدف یکسانی را دنبال می‌کنند اما به دلیل حسادت، کینه توزی، دشمنی و... در مسیر تلاش‌های یک یا چند نفر از اعضای گروه سنگ اندازی می‌کنند. در حالت حاد یعنی زمانی که این رویه به بخشی از فرهنگ سازمانی تبدیل شود همه تلاش‌های فردی، بی‌نتیجه می‌ماند و کل مجموعه شکست می‌خورد.

طرز فکری مسری

پیش فرض تمام افرادی که از این عارضه فکری رنج می‌برند ان است که «اگر من نمی‌توانم دیگران هم نباید بتوانند». [در فرهنگ و زبان ما ضرب المثل دیگی که برای نجوشد سر سگ در ان بجوشد مصداق بارز این تفکر بیمار است]. ذهنیت خرچنگی به شدت مسری است چون کارمندان سالم هم به مرور مقابله به مثل خواهند کرد. بنابراین در سیستم مدیریتی مدرن و هوشمند تلاش می‌شود که ذهنیت خرچنگی به سرعت شناسایی و با ان مقابله شود تا سلامت مجموعه به خطر نیفتد.

در جریان مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۵ در نیوزیلند انجام شد شواهد نیرومندی برای حمایت از این نظریه پیدا شد. وقتی اعضای یک کلاس از نمرات امتحانی دیگران مطلع نشوند میانگین نمرات کل کلاس حدود ۱۸ درصد افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر بی‌اطلاعی از میزان موفقیت دیگران تلاش‌های فردی و به تبع ان راندمان جمعی را به شدت افزایش می‌دهد.

نبود فرهنگ شایسته سالاری

ذهنیت خرچنگی صرفا از روی حسادت کور نیست. به عنوان مثال نبود فرهنگ شایسته سالاری در فلان سازمان و شرکت به ذهنیت خرچنگی منجر می‌شود. مدیر یا مسولی که توانمندی لازم را نداشته باشد اما از نردبان موفقیت بالا رفته است خواهی نخواهی به ذهنیت خرچنگی متوسل می‌شود چون می‌داند اگر به زیردستان فرصت رشد و پیشرفت دهد ضعف و ناکارامدی خودش اشکار می‌شود و باید جای خود را به دیگران دهد. در واقع یکی از دلایل اصلی ابتلا به ذهنیت گفته شده ان است که خود فرد به ضعفش اذعان دارد و خود را در برابر رقبای بالقوه و هر کسی که قصد موفقیت دارد اسیب پذیر می‌بیند، بنابراین با عقیم گذاشتن تلاش‌های مدعیان در واقع موقعیت نامشروع خود را حفظ می‌کند.

به عنوان یک مثال دیگر کارکنانی که از ذهنیت خرچنگی رنج می‌برند معمولا در برخورد با نیروی جدید و مستعد خود را لو می‌دهند. کارکنان جدید و تازه نفس معمولا انگیزه بیشری برای نشان دادن توانایی‌های خود دارند و این دقیقا همان خصوصیتی است که هیچ خرچنگی دوست ندارد. انها به اشکال مختلف تلاش می‌کنند مسیر او را سد کنند. نیروی جدید ممکن است ابتکار جالب و مفیدی به خرج دهد تا مدیریت را تحت تاثیر قرار دهد اما خرچنگ‌ها شروع به مانع تراشی می‌کنند تا حداقل از سرعت او بکاهند.